Weet jij eigenlijk hoe stress precies werkt en welk effect het op je heeft?

Misschien heb je ook wel eens iets gehoord over de primitieve ‘vecht of vlucht ’ – stand, waar ons lichaam in terecht kan komen. En je weet waarschijnlijk ook wel dat langdurige stress de werking van je immuun systeem kan verslechteren.

Maar hoe het nu precies zit, dat weten de meesten van ons niet.

Best wel vreemd eigenlijk, vooral voor ingenieurs.

Wij waren toch die nieuwsgierige techneuten, die al van kleins af aan apparaten uit elkaar halen, omdat we altijd willen weten hoe het werkt? Die analytische bèta’s die systemen willen doorgronden, ontwerpen en verbeteren?

Ik begon zelf pas meer te leren over de werking van onze eigen systemen toen ik me meer in de softe en ‘zweverige’ wereld van het coachen en trainen ging begeven.

Terwijl het toch echt hardcore techniek is. Het is bovendien hartstikke handig om de basisprincipes van stress en de impact in het lichaam te begrijpen, omdat je er dan meer grip op kunt krijgen.

Daarom, hierbij een lesje ‘Stress, de basics’ startende met een paar basisbegrippen en principes (enigszins vereenvoudigd weergegeven):

Ten eerste: het zenuwstelsel. Het bestaat uit een heleboel subsystemen en onderdelen, waar ik je niet te veel mee wil vermoeien.
Kort gezegd coördineert je zenuwstelsel alles in je lichaam, zoals je ademhaling, je hartslag en bloeddruk, maar ook je spijsvertering  en het aansturen van je spieren.

Bij ons mensen (en andere hoogontwikkelde diersoorten) verwerkt het ook de emotionele en cognitieve (begrip en geheugen) processen.

Het zenuwstelsel reageert op prikkels, zoals temperatuursveranderingen en geluid, maar ook gifstoffen en weefselschade. Als je bijvoorbeeld een vinger brandt, dan krijg  je pijn en trek je de vinger snel terug.

Andere mensen en hun gedragingen kun je ook zien als prikkels. Het is allemaal informatie die binnenkomt, wordt geïnterpreteerd (bijvoorbeeld de check: is dit bedreigend of niet?) en waar vervolgens al dan niet op wordt gereageerd.

Je zou kunnen zeggen dat een prikkel een vorm van spanning is, hetzij positief, hetzij negatief.

Niet iedereen reageert even sterk op elke prikkel. De ene persoon is gevoeliger dan de ander, en kan bijvoorbeeld slechter tegen harde geluiden.

Dit heeft te maken met de werking van je zenuwstelsel en je vermogen om het te reguleren. Een goed gereguleerd zenuwstelsel kan prikkels beter ‘incasseren’.

Eén van de belangrijkste voorwaarden van een goed regulerend zenuwstelsel is de balans tussen ontspanning en ontspanning.
Wanneer je een tijdje bloot hebt gestaan aan (veel) prikkels, of je anderzijds hebt ingespannen, dan heeft je lichaam en zenuwstelsel daarna weer even rust en ontspanning nodig.

Bij lichamelijke inspanning of stressvolle situaties wordt je systeem geactiveerd. Dan komt er adrenaline vrij en gaat onder andere je hartslag en bloeddruk omhoog.
Dan kan je lichaam in de primitieve vecht- of vluchtstand schieten. Je hart pompt je bloed vooral naar je armen en benen, je blik vernauwt zich en je kunt niet altijd nog even helder nadenken.
En dat kan zelfs gebeuren terwijl je gewoon in een vergadering zit, en een collega iets zegt dat je helemaal niet bevalt.

In een ontspannings- of rustperiode heb je over het algemeen een lagere bloeddruk en hartslag. 
Dan komt je systeem tot rust en kan je zenuwstelsel zich meer richten op groei, behoud en herstel van je lichaam en haar onderdelen. Dus bijvoorbeeld op je spijsvertering en het regenereren van cellen, maar ook het verwerken van gebeurtenissen en emoties.

De ultieme ontspanning/ tot rust komen is natuurlijk onze slaap. Daarom slapen baby’s zo ontzettend veel, omdat er nog zoveel verteerd, verwerkt, gegroeid en ‘aangelegd’ moet worden (waaronder belangrijke delen van ons zenuwstelsel).

Onze groei, immuunsysteem en humeur (= incasseringsvermogen) wordt dus negatief beïnvloed door te veel stress en te weinig slaap.
Het is daarom van groot belang dat je de signalen van je zenuwstelsel serieus neemt, en niet overprikkeld raakt.
Want ook bij een goed gereguleerd zenuwstelsel zitten er grenzen aan wat het aankan.

Wat we in onze huidige tijd helaas collectief doen, is de signalen negeren en zo ons zenuwstelsel overprikkeld laten raken.
Je hoofd loopt om, eigenlijk moet je het gesprek van zojuist nog verwerken, maar de volgende vergadering begint alweer, dus daar haast je je maar weer heen.

Eigenlijk ben je moe, maar je kijkt nog even een uurtje op je smartphone voor het naar bed gaan.

Bovendien brengt de manier waarop wij nu leven, in drukke steden met veel verkeer, non-stop in aanraking komend met mensen die we niet goed kennen, ons veel prikkels. 
Veel meer dan in de tijd dat we nog in de natuur en in stammen leefden, toen ons zenuwsysteem evolutionair ‘ontworpen’ is.
Toen het gewoon nodig was om in de vlecht- of vluchtstand te schieten, vanwege dreiging van een vijandige stam of een roofdier.

Wat kun je hier nu zelf op korte termijn mee? In ieder geval deze twee dingen:

1.    (her)Ken de signalen van je zenuwstelsel: 
Gehumeurdheid, een kort lontje hebben, moeheid, maar ook veel ziek zijn kan een teken zijn van overprikkeling. Dan is het dus tijd dat je gaat zorgen voor meer (structurele!) rust.

2.    Zoek de rust
Probeer tegenover de inspanning meer ontspanning te plaatsen.
Doe dit bijvoorbeeld door lekker thuis op de bank een boek te lezen (lezen levert meer ontspanning op dan tv-kijken, blijkt uit onderzoek). Ga daarnaast ook regelmatig naar prikkelarme omgevingen zoals het bos of het strand.
En probeer ook mini-pauzes te nemen gedurende de hele dag, zodat de boog niet constant gespannen staat.

Dit zijn natuurlijk de geijkte adviezen, en misschien heb je hier helemaal geen zin in of kom je tijd tekort.

Maar als je de werking van ons zenuwstelsel serieus neemt en systeemfalen zo veel mogelijk wil voorkomen, zit er toch echt niks anders op.

Het oorspronkelijke systeem-ontwerp van ons zenuwstelsel is nu eenmaal niet ‘compatible’ met de huidige toepassingen.

Het is niet zweverig om behoefte te hebben aan ‘contact met de natuur’. En je doet het niet aan rust en ontspanning omdat je zwak bent, of als een soort luxe.

Het is gewoon fysiologie, en broodnodig systeem-onderhoud.

Wat doe jij zoal aan onderhoud? Deel het in de reacties hieronder!